Dit bericht is ook beschikbaar in:
English (Engels)
Geschatte leestijd: 15 minuten
Ontdek het geheim achter de schittering van een medaille op Franse wijnflessen: is het slechts een glanzende lokroep of een echte belofte van kwaliteit? Een kijkje in de wereld van medailles en wijnconcoursen, waar deskundige jury’s beslissen welke flessen goud waard zijn.
Vooral in de Franse supermarché kom je ze veel tegen: flessen wijn met een medaille. Voor de meeste consumenten een uitstekende hulp bij de vaak moeilijke keuze voor een prima fles wijn. Want een medaille is min of meer een garantie dat de wijn ’technisch’ goed is. De kleur is goed, de geurintensiteit en de geuren zijn in orde, en de smaak is zuiver en smaakrijk. Kortom: de wijn is in balans. Een goede koop.
Over de prijs-kwaliteitverhouding zegt de medaille echter niets. En over of het je smaak is, al helemaal niet. Maar tijdens een wijncompetitie – een zogeheten Concours – is een deskundige jury het erover eens dat uiterlijk, geur en smaak een harmonieus geheel vormen. De wijn gooit in dat opzicht hoge ogen.
Met een medaille-wijn koop je bijna nooit een kat in de zak. Natuurlijk kan met een enkele fles wat mis zijn. En de smaak kan tegenvallen, of de wijn past niet bij een gerecht. Maar de wijn op zichzelf is over het algemeen prima. Met andere woorden, als je het even niet meer weet en op zeker wilt gaan, koop dan een fles wijn met een medaille.
Maar wanneer krijgt een wijn een medaille? En wat is een Concours? Wie zijn de dégustateurs, de proevers, de juryleden? Hoe objectief is de organisatie? En wie hebben er belang bij een medaille?
Een Concours is een wijncompetitie
In Frankrijk krijgen wijnen eventueel een medaille nadat een jury tijdens een Concours – een wijncompetitie – de wijnen heeft beoordeeld. Een Concours is een jaarlijks terugkerend evenement waar professionals, semi-professionals en zeer ervaren amateurs volgens een bepaald systeem wijnen beoordelen die zijn aangeleverd door wijnproducenten. Het zijn grote evenementen waar honderden, soms duizenden juryleden duizenden wijnen proeven.
Een Concours is er enerzijds voor consumenten omdat de medailles een uitstekende leidraad zijn in de vaak niet al te transparante wijnwereld. En anderzijds stimuleert het wijnmakers om – meestal vanuit concurrentieoogpunt – een zo goed mogelijke wijn te produceren.
Op dit moment zijn er in Frankrijk jaarlijks ruim 100 Concoursen. Wat voorbeelden.
Parijs – Concours Général Agricole
Waarschijnlijk is het Concours Général Agricole in Parijs met ruim 150 jaar een van de oudsten van Frankrijk. In ieder geval de grootste. Dit jaar (2023) werden 13.319 wijnen beoordeeld waarvan 1.552 een gouden, 1.348 een zilveren en 543 een bronzen medailles kregen; in het totaal 3.443 wijnen.
Mâcon – Concours des Grands Vins de France
Een wat kleinere maar nog steeds heel gezaghebbend is het Concours des Grands Vins de France de Mâcon (sinds 1954, en is de grootste in de oostelijke helft van Frankrijk. In 2022 proefden 1.850 juryleden 7.863 wijnen. In het totaal kreeg 29,5 % van de wijnen een medaille: goud voor 1.084 wijnen, 572 kregen een zilveren en 640 een bronzen medaille.
Lyon – Concours International du Gamay
Een mooi voorbeeld van een wat kleiner en gespecialiseerd concours is het Concours International du Gamay in Lyon. Alleen wijnen gemaakt van de Gamay-druif komen in aanmerking. In januari 2023, tijdens het 13de Concours International du Gamay beoordeelden 168 juryleden 729 wijnen. De wijnen zijn afkomstig uit Frankrijk, Zwitserland, Italië en de Verenigde Staten. In het totaal kregen 229 wijnen een medaille: 119 goud en 110 zilver.
Aan het einde van dit Concours proefde een ‘grand jury’ bestaande uit verschillende experts – twee sommeliers, een oenoloog, een keldermeester en een ervaren amateur – opnieuw blind een aantal van de met een gouden medaille bekroonde wijnen, om uiteindelijk de beste Gamay ter wereld 2023 te kiezen. Winnaar was dit jaar de Côte de Brouilly 2020 van Domaine Nicole & Romain Chanrion.
Organisatie en methodiek
Voor de organisatie van een Concours is het heel belangrijk dat een Concours zowel voor de consument als voor de wijnmaker zo objectief mogelijk verloopt. Want een medaille is commercieel bijzonder aantrekkelijk. Het is bijna een garantie, zeker bij beperkte oplage, dat de wijn in no time is uitverkocht. En de consument moet er op kunnen vertrouwen dat hij met een medaillewijn niet alsnog een miskoop doet. Vandaar dat er strenge eisen zijn opgesteld voor de organisatie en de juryleden.
De manier om wijnen te waarderen verschilt per Concours. Het Concours in Mâcon laat de juryleden het uiterlijk, de geuren, de smaak en de harmonie van de wijn beoordelen door aan te kruizen of de waarneming Excellent, Très Bien, Bien, Convenable of Médiocre is (uitstekend, heel goed, goed, voldoende of armoedig). De beoordeling van de wijnen is wat globaal.
Armonia, organisator van Concoursen met een hoge standaard
Het Concours International du Gamay in Lyon en het Concours des Grands Vin du Beaujolais, georganiseerd door Armonia uit Limas, hebben een hoge mate van ‘aantoonbare en zichtbare’ objectiviteit. Zij gaan duidelijk wat verder dan het Concours van Mâcon.
Zo heeft iedere door Armonia georganiseerde competitie een ISO 9001 certificering en zijn ze officieel goedgekeurd door het Ministerie van Landbouw en Voedselvoorziening.
Daarnaast mogen alleen medailles worden verstrekt wanneer de wijncompetitie voorkomt op de DGCCRF-lijst van goedgekeurde competities van het Ministerie van Economische zaken en Financiën. Beide Concoursen van Armonia staan op deze lijst.
Systemathiek Armonia
Concoursen van Armonia hebben een op punten gebaseerde systematiek die voldoet aan de voorwaarden van de OIV in Dijon, dé International Organisation of Vine and Wine. Op eenvoudige manier (met smileys) laat Armonia de juryleden de wijnen beoordelen. Door bijbehorende punten te noteren en op te tellen, krijgen de juryleden een beeld van of een wijn mogelijk een medaille krijgt.
De wijnflessen zijn trouwens onherkenbaar verpakt. Er is niets meer te zien van een capsule en de wijnen zijn allemaal ontkurkt en voorzien van een nieuwe verzegelde afsluiting. Op de hals van de fles staat een nummer dat correspondeert met het nummer op het beoordelingsformulier.
De juryleden beoordelen de wijnen aan de hand van:
- het uiterlijk – kleur, dikte, helderheid
- de intensiteit van de aroma’s – het ‘geurvolume’
- de kwaliteit van de aroma’s – complexiteit, zuiverheid, geurrijkdom
- de smaakintensiteit – het ‘smaakvolume’, de aanzet en de afdronk
- de kwaliteit van de smaak – zuren, tannine, suikers, complexiteit, zuiverheid, smaakrijkdom
- de harmonie van de wijn – balans, integrale beoordeling
Puntenverdeling
Per onderwerp is een beperkt aantal punten te vergeven; in het totaal krijgt een wijn maximaal 100 punten. Verder is op het formulier aan te geven of een wijn kurk of een fout heeft. De wijn valt dan buiten mededinging.
Wijnen met 86 of meer punten krijgen een gouden medaille. Wijnen met 75 punten of meer krijgen een zilveren medaille. Een wijn met meer dan 75 punten krijgt niet automatisch een medaille omdat het aantal medailles gelimiteerd is. Het eindoordeel is het gemiddelde aantal punten van de jury van een jurytafel, waarbij de Franse overheid heeft bepaald dat maximaal 1/3 van de aangeboden wijnen tijdens een concours een medaille mag krijgen.
Volgens de instructies voor de juryleden zijn de medailles goud, zilver en brons niet te vergelijken met de plaatsen 1, 2 en 3 in een competitie, maar staan de medailles voor het niveau van de kwaliteit.
De oorsprong van de competitie in de Beaujolais
Victor Gomez, eigenaar en directeur van Armonia uit Limas, vertelt over hoe wijnboeren uit de Beaujolais aan het begin van de vorige eeuw de gewoonte ontwikkelden om, zodra de oogst en de vinificatie voltooid waren, en vóór het harde werk van het snoeien, bij elkaar kwamen. ‘Elke gast nam twee flessen mee, om zijn collega’s de kwaliteit van de productie van dat jaar te laten zien. Een mooi moment om de wijnen te vergelijken met die van de anderen.’
In de jaren twintig van de vorige eeuw werd deze vriendschappelijke wedstrijd onder leiding van de Franse senator en burgemeester van Odenas en zoon van een wijnboer Émile Joseph Louis Bender omgevormd tot een competitie – een Concours – die uitsluitend voorbehouden was aan wijnboeren.
Het Concours des Grands Vins du Beaujolais is een uniek Concours in Frankrijk gezien het aantal gepresenteerde monsters, meer dan 700 monsters uit hetzelfde wijngebied: Beaujolais.
De juryleden, de dégustateurs, wie zijn dat eigenlijk?
Nou, ik ben er ondertussen een van. En inmiddels heb ik aan meerdere Concoursen mogen deelnemen. Steeds weer een bijzondere en zeer leerzame ervaring.
Ik zat aan jurytafels bij onder andere een laborante die technische wijnanalyses doet, een oenoloog (wijnmaker) in de Mâconnais, een verkoper van wijn uit Lyon, een gefortuneerde wijnverzamelaar van vooral Bourgognes, een eigenaar van een installatiebedrijf, een advocate uit Sion, Zwitserland wiens vader een wijngaard heeft, een inkoper van een supermarktketen en een grafisch ontwerpster die ambassadrice voor Hongaarse wijn in Frankrijkrijk is. Kortom: een bont gezelschap van wijnprofessionals, semi-professionals en zeer ervaren amateurs.
De geloofwaardigheid van de juryleden – en de door hen toegekende medailles – is gebaseerd op de bekwaamheid en ervaring van die proevers. Het Concours Grands Vins de France (Mâcon) heeft criteria opgesteld. Een jurylid moet:
- behoren tot de wijnsector
- een proefcursus hebben gevolgd
- lid zijn van een proefclub
- het liefst ook official zijn in andere competities
Wanneer doet een wijnboer mee aan een competitie?
Zelfselectie
Voordat een wijnproducent een wijn opstuurt voor een Concours vindt er een soort zelfselectie plaats. Want ondanks dat de wijnboer trots is op al zijn wijnen, weet hij vaak maar al te goed waar zijn wijn ten opzichte van voorgaande jaren of van andere wijnmakers staat.
En zomaar een wijn opsturen is zonde. De kosten voor inschrijving zijn al gauw € 70 per wijn en krijgt een wijn geen medaille, dan is er geen terugkoppeling van de proefnotities. De wijnboer weet dan dus niets; behalve dat hij geen medaille kreeg.
Haar klanten zijn geen medaille-kopers
Een paar maanden voor het Concours des Grands Vins de France 2022 in Mâcon was ik in de Beaujolais. Ik vroeg Célia Matray, wijnmaakster van Domaine Matray in Juliénas, of ze mee ging doen met het Concours van Mâcon. Nee, was het simpele antwoord. ‘Mijn klanten zijn geen ‘medaille-kopers’. Ik lever aan de regionale horeca en verkoop veel aan particulieren.’ Ze kan zich wel voorstellen dat wijnproducenten die aan het retailkanaal leveren, wel een medaille kunnen gebruiken omdat het de verkoop in de supermarkt absoluut stimuleert.
(Wat trouwens opvalt is dat de grote, prestigieuze wijnproducenten consequent op dit soort wijncompetities ontbreken. Zij hebben immers meer te verliezen dan te winnen.)
Cave du Château de Chénas
Na het Concours van Mâcon 2022 sprak ik Didier Rageot, oenoloog van Cave du Château de Chénas, ze beheren 210 hectare wijngaard en produceren alle tien Cru’s uit de Beaujolais. ‘Belangrijkste reden om mee te doen aan een Concours is om de consument de kwaliteit van onze wijnen te laten ontdekken. Daarnaast kunnen we ook benchmarken met de concurrentie en op basis van de resultaten de kwaliteit van onze wijnen blijven verbeteren.’
Rageot vervolgt: ‘We doen aan nogal wat Concoursen mee, want naast Mâcon zijn we ook aanwezig bij Concours Général Agricole de Paris, Concours des Grands Vins du Beaujolais, Tastevinage des Chevaliers du Tastevin, Grumage des compagnons du Beaujolais en we sturen wijn op naar de International Challenge Gilbert et Gaillard. Het Concours in Parijs is wel een van de belangrijkste. Voor Mâcon stuurden we 16 wijnen in waarvan er 4 een medaille kregen, dat was iets minder dan normaal.’
Château de Chénas kreeg in Mâcon 2023 een gouden medaille voor de Juliénas Château d’Envaux 2022, zilveren medailles voor de Juliénas 2022 en Fleurie 2022 en bronzen medailles voor de Régnié 2022 en de Moulin-à-Vent 2022.
Leuk filmpje over Cave du Château de Chénas waarin Rageot het belang van de medailles benadrukt.
Kritiek
Diskwalificatie
Wat opvalt is dat vooral de mensen kritiek op de wijncompetities hebben, die vinden dat ze zelf goed kunnen proeven en dat je vooral professional moet zijn om wijn te kunnen/mogen beoordelen. Wat daar jammer aan is, is dat ze daarmee eigenlijk de gemiddelde wijnliefhebber declasseren tot een onwetende en onkundige wijndrinker. Omdat er blijkbaar een kleine elite mag bepalen welke wijnen gedronken mogen worden. En dat terwijl het gaat om de wijndrinkende consument; niet om de ego’s of de drang naar erkenning van een klein groepje.
Transparantie
Ja, het klopt dat er veel wijncompetities zijn – ook buiten Frankrijk. Dus is het voor consumenten ingewikkeld om te bepalen welke Concoursen ertoe doen. En wijncompetities zijn mogelijk onderling niet vergelijkbaar vanwege de verschillende criteria en beoordelingsmethodes. Daarnaast is de beoordeling wat subjectief. Want het is nogal afhankelijk van persoonlijke voorkeur, de competitie tussen juryleden onderling en verschillende omstandigheden waardonder geproefd wordt, zoals licht en temperatuur. Daar komt nog bij dat consumenten vaak denken dat een wijn met een medaille van hogere kwaliteit is dan hij daadwerkelijk is.
Ook klopt het dat er veel verschillende type juryleden zijn; wat trouwens in mijn ogen een goede zaak is. Een exclusieve jury van alleen maar professionals zou namelijk een vertekend beeld geven. Want het gaat uiteindelijk om de consument die de wijn drinkt. Dus de wijncompetities hebben baat bij een uitgebalanceerde mix van professionals en kundige amateurs.
Bij de neus genomen
De ludieke hoax van het Belgische consumentenprogramma On n’est pas des pigeons met medewerking van Eric Boschman, beste sommelier van België in 1988, deed veel stof opwaaien. De redactie van het programma stuurde de meest goedkope wijn uit de Delhaize supermarkt naar het prestigieuze magazine Gilbert et Gaillard. De wijn van € 2,50 werd voorzien van een nieuw etiket met de klinkende naam Le Château Colombier, een knipoog naar de naam van het consumentenprogramma – pigeons zijn duiven en colombier is een duiventil.
Om de falsificatie compleet te maken voegden ze een laboratoriumrapport bij van een veel duurdere kwaliteitswijn. En wat zelfs de redactie niet voor mogelijk hield: de wijn kreeg een gouden medaille.
Wat in dit geval in de kritiek op de toekenning van medailles wordt vergeten, is dat Gilbert et Gaillard een uitgever is. Hun werkwijze is simpel. Wijnproducenten, importeurs en handelaren sturen tegen betaling een fles wijn op om te laten beoordelen door een proefpanel. Gilbert et Gaillard is niet transparant over wie er in het proefpanel zitten en hoe de wijnen worden beoordeeld. Er is geen controle op. Het is voor dit soort uitgevers een uiterst lucratief verdienmodel.
Dus om nou de medailles, toegekend door een belanghebbende uitgever, te vergelijken met de medailles als resultaat van een beoordeling door honderden, zo niet duizenden vrijwillige belangeloze juryleden, is niet op zijn plaats.
Franse overheid
En misschien anders dan wat vaak wordt gesuggereerd, is de Franse overheid nauw betrokken bij de wijncompetities. Om de competities te mogen organiseren en medailles uit te kunnen reiken moet een Concours ingeschreven zijn bij het Ministerie van economische zaken. De lijst wordt gepubliceerd in het Officiële Bulletin voor Mededinging, Consumentenzaken en Fraudepreventie van het directoraat-generaal CCRF. Overigens komt uitgever Gilbert & Gaillard niet op de lijst voor.
Inschrijving moet aan een aantal eisen voldoen:
- Waar en wanneer de competitie plaatsvindt
- Hoe de selectie van juryleden plaatsvindt
- Het meesturen van het huishoudelijk reglement
- Het informatieblad van de beoordeling van de wijnen
- Een model van de toegekende onderscheidingen
- Achteraf een verslag en uitslag van de competitie
Eind goed, al goed
Ondanks de wirwar aan Concoursen en de kritiek, zijn medailles nog steeds heel nuttig als een soort basisindicatie van kwaliteit, vooral voor consumenten die niet erg bekend zijn met wijn. Het is echter altijd een goed idee om meerdere bronnen te raadplegen bij het kiezen van een fles.
Maar nog beter is het om toch even naar de wijnspeciaalzaak te gaan voor een gedegen advies; en de perfecte wijn-spijscombinatie.
Gerelateerde artikelen
